ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ 2021
«
«Ιδού, ανεβαίνουμε στα Ιεροσόλυμα…» (Μτ 20,18)
Τεσσαρακοστή: ευνοϊκός καιρός για να ανανεώσουμε την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές,
αναγγέλλοντας στους μαθητές του το Πάθος, τον Θάνατο και την Ανάστασή του, προς εκπλήρωση του θελήματος του Πατέρα, ο Ιησούς αποκαλύπτει σε αυτούς το βαθύ νόημα της αποστολής του και τους καλεί να συμμετάσχουν σε αυτήν, για τη σωτηρία του κόσμου.
Διανύοντας την πορεία της Τεσσαρακοστής, που μας οδηγεί στις Πασχαλινές εορτές, ενθυμούμαστε Αυτόν, ο οποίος «ταπεινώθηκε θεληματικά υπακούοντας μέχρι θανάτου και μάλιστα θανάτου σταυρικού» (Φιλ 2,8). Κατ’ αυτήν την περίοδο της μετανοίας, ανανεώνουμε την πίστη μας, αντλούμε το «ζωντανό νερό» της ελπίδας και δεχόμαστε με ανοικτή καρδιά την αγάπη του Θεού.
Τη νύκτα του Πάσχα θα ανανεώσουμε τις υποσχέσεις του Βαπτίσματός μας, για να αναγεννηθούμε ως νέοι άνδρες και νέες γυναίκες, χάρη στην ενεργό δύναμη του Αγίου Πνεύματος.
Αλλά ήδη η διαδρομή της Τεσσαρακοστής, όπως εξάλλου όλη η Χριστιανική πορεία, βρίσκεται υπό το φως της Αναστάσεως, που εμψυχώνει τα αισθήματα, τις στάσεις και τις επιλογές εκείνων που θέλουν να ακολουθήσουν τον Χριστό.
Η νηστεία, η προσευχή και η ελεημοσύνη, όπως παρουσιάζονται από τον Ιησού στο κήρυγμά του (βλ. Μτ 6,1-18), είναι οι προϋποθέσεις και η έκφραση της μεταστροφής μας. Η οδός της φτώχειας και της στέρησης (η νηστεία), το ενδιαφέρον και οι πράξεις αγάπης για τον πληγωμένο άνθρωπο (ελεημοσύνη) και ο υιικός διάλογος με τον Πατέρα (προσευχή) μας επιτρέπουν να ενσαρκώνουμε μια πίστη ειλικρινή, μια ελπίδα ζωντανή και μια αγάπη συγκεκριμένη.
1. Η πίστη μάς καλεί να αποδεχθούμε την Αλήθεια και να γίνουμε μάρτυρές της ενώπιον του Θεού και ενώπιον όλων των αδελφών μας.
Κατ’ αυτή την περίοδο της Τεσσαρακοστής, το να αποδεχθούμε και να βιώσουμε την Αλήθεια που φανερώθηκε εν Χριστώ, σημαίνει πριν απ’ όλα να αφεθούμε να μας αγγίξει ο Λόγος του Θεού, ο οποίος μεταδίδεται σ’ εμάς, από γενεά σε γενεά, δια της Εκκλησίας.
Η Αλήθεια αυτή δεν είναι ένα κατασκεύασμα του νου που προορίζεται για λίγα επίλεκτα, ανώτερα και διακεκριμένα πνεύματα, αλλά είναι ένα μήνυμα το οποίο λαμβάνουμε και μπορούμε να κατανοήσουμε χάρη στη σοφία της καρδιάς, που είναι ανοικτή στο μεγαλείο του Θεού, ο οποίος μας αγαπά πριν εμείς οι ίδιοι το συνειδητοποιήσουμε.
Η Αλήθεια αυτή είναι ο ίδιος ο Χριστός, ο οποίος, προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη υπόστασή μας σε όλο το βάθος της, έγινε η απαιτητική αλλά ανοικτή σε όλους Οδός, που οδηγεί στην πληρότητα της Ζωής.
Η νηστεία που βιώνεται ως εμπειρία στέρησης, οδηγεί αυτούς που τη βιώνουν με απλότητα καρδιάς, να ανακαλύψουν εκ νέου τη δωρεά του Θεού και να κατανοήσουν την πραγματικότητά τους ως δημιουργήματα που πλάστηκαν κατ’ εικόνα και ομοίωσή του, τα οποία βρίσκουν σε Αυτόν την πλήρη πραγμάτωσή τους.
Αυτός που νηστεύει, βιώνοντας μια εκούσια φτώχεια, γίνεται φτωχός με τους φτωχούς και «συσσωρεύει» τον πλούτο της αγάπης που δέχεται και μοιράζεται με τους άλλους. Έτσι, η νηστεία που γίνεται αντιληπτή και ασκείται με αυτό τον τρόπο, μας βοηθά να αγαπούμε τον Θεό και τον πλησίον καθόσον, όπως διδάσκει ο Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης, η αγάπη είναι μια κίνηση που στρέφει την προσοχή μας προς τον άλλον, θεωρώντας τον ως ένα με εμάς (βλ. Εγκ. Αδελφοί όλοι, 93).
H Τεσσαρακοστή είναι ένας ευνοϊκός καιρός για να πιστέψουμε, δηλαδή να δεχθούμε τον Θεό στη ζωή μας και να του επιτρέψουμε να «κατοικήσει» μαζί μας (βλ. Ιω 14,23).
Το να νηστεύουμε σημαίνει να απελευθερώσουμε την ύπαρξή μας από όσα μας εμποδίζουν, από τον κορεσμό των αληθινών ή ψεύτικων πληροφοριών που μας κατακλύζουν καθημερινά καθώς και από τον καταναλωτισμό, για να ανοίξουμε τις θύρες της καρδιάς μας σε Αυτόν, ο οποίος έρχεται σ’ εμάς πάμφτωχος, αλλά «γεμάτος χάρη θεϊκή και αλήθεια» (Ιω 1,14), και που είναι ο Υιός του Θεού, ο Σωτήρας μας.
2. Η ελπίδα ως «ζωντανό νερό», που μας επιτρέπει να συνεχίσουμε την πορεία μας.
Η Σαμαρείτιδα, από την οποία ο Ιησούς ζητά να πιει δίπλα στο πηγάδι, δεν καταλαβαίνει όταν Εκείνος της λέει ότι θα μπορούσε να της προσφέρει ένα «ζωντανό νερό» (Ιω 4,10). Στην αρχή, αυτή φυσικά σκέφτεται το υλικό νερό. Ο Ιησούς όμως εννοεί το Άγιο Πνεύμα, το οποίο Εκείνος θα δώσει εν αφθονία στο Πασχαλινό Μυστήριο και το οποίο ενσταλάζει σ’ εμάς την ελπίδα που δεν απογοητεύει. Ο Ιησούς, αναγγέλλοντας το Πάθος και τον Θάνατό του, αναγγέλλει την ελπίδα, όταν λέει: «την τρίτη μέρα αυτός θα αναστηθεί» (Μτ 20,19). Ο Ιησούς μας μιλά για το μέλλον, το οποίο έχει ανοίξει διάπλατα από την ευσπλαχνία του Πατέρα.
Το να ελπίζουμε μαζί του και χάρη σε Αυτόν, σημαίνει να πιστεύουμε πως η ιστορία δεν κλείνει με τα σφάλματά μας, με τις βιαιότητες και τις αδικίες μας ή με την αμαρτία που σταυρώνει την Αγάπη.
Το να ελπίζουμε, σημαίνει να αντλούμε από την ανοικτή Καρδιά του Ιησού τη συγχώρηση του Πατέρα.
Στο σημερινό πλαίσιο της ανησυχίας μέσα στο οποίο ζούμε, όπου τα πάντα φαίνονται εύθραυστα και αβέβαια, το να μιλάμε για ελπίδα θα μπορούσε να εκληφθεί ως μια πρόκληση.
Η περίοδος της Τεσσαρακοστής έχει σκοπό να αυξήσει την ελπίδα, να μας ωθήσει να στρέψουμε το βλέμμα στη μακροθυμία του Θεού, ο οποίος συνεχίζει να φροντίζει τη Δημιουργία του, ενώ εμείς συχνά την κακοποιούμε (βλ. Δοξασμένος να ’σαι, 32-33. 43-44).
Κατά την ίδια περίοδο, εμείς ελπίζουμε στη συμφιλίωση, στην οποία μας προτρέπει με πάθος ο Απόστολος Παύλος: «Συμφιλιωθείτε με τον Θεό» (Β’Κορ 5,20). Λαμβάνοντας τη συγχώρηση στο Ιερό Μυστήριο της Εξομολογήσεως που είναι στην καρδιά της πορείας της μεταστροφής μας, εμείς με τη σειρά μας μεταδίδουμε τη συγχώρηση: αφού εμείς οι ίδιοι τη λάβαμε, μπορούμε να την προσφέρουμε μέσω της προθυμίας μας να ξεκινήσουμε έναν φιλικό διάλογο με τους άλλους και να δώσουμε παρηγοριά σε όσους βιώνουν θλίψη και πόνο.
Η συγχώρηση του Θεού, που προσφέρεται επίσης μέσα από τα λόγια και τις πράξεις μας, μας επιτρέπει να βιώσουμε ένα Πάσχα αδελφοσύνης.
Κατά την Τεσσαρακοστή, ας φροντίζουμε περισσότερο να «λέμε λόγια ενθαρρυντικά, που ανακουφίζουν, που δίνουν δύναμη, που παρηγορούν, που ενισχύουν, και όχι λόγια που ταπεινώνουν, που πικραίνουν, που εξοργίζουν, που περιφρονούν» (Εγκ. Αδελφοί όλοι, 223). Μερικές φορές, για να δώσουμε ελπίδα, είναι αρκετό ο καθένας μας να είναι «ένας ευγενικός άνθρωπος, που θέτει κατά μέρος τις ανησυχίες του και τις επιτακτικές ανάγκες του για να δώσει προσοχή, να χαρίσει ένα χαμόγελο, να πει έναν ενθαρρυντικό λόγο, να ακούσει τον άλλον εν μέσω τόσο μεγάλης αδιαφορίας (αυτόθι, 224).
Με την περισυλλογή και τη σιωπηλή προσευχή προσφέρεται σ’ εμάς η ελπίδα ως έμπνευση και εσωτερικό φως, που φωτίζει τις προκλήσεις και τις επιλογές τις οποίες αντιμετωπίζουμε στην αποστολή μας: ιδού γιατί είναι ουσιώδες να προσευχόμαστε (βλ. Μτ 6,6) και να συναντούμε, εκεί κρυφά, τον Πατέρα της τρυφερότητας.
Το να βιώσουμε την Τεσσαρακοστή με ελπίδα, σημαίνει να αισθανθούμε ότι είμαστε, εν Ιησού Χριστώ, μάρτυρες του νέου καιρού, στον οποίο ο Θεός κάνει τα πάντα νέα (βλ. Αποκ 21,1-6). Σημαίνει να λάβουμε την ελπίδα του Χριστού, ο οποίος δίνει τη ζωή του επάνω στον Σταυρό και τον οποίον ο Θεός ανασταίνει την τρίτη ημέρα, έτοιμοι πάντοτε να δώσουμε τη σωστή απάντηση σε όσους ζητούν να τους δικαιολογήσουμε τη χριστιανική μας ελπίδα. (βλ. Α’ Πε 3,15).
3. Η αγάπη που βιώνεται κατά τον Χριστό, με ενδιαφέρον και συμπόνια προς τον άλλον, είναι η πιο υψηλή έκφραση της πίστεώς μας και της ελπίδας μας.
Η αγάπη χαίρεται να βλέπει τον πρόοδο του άλλου.
Ιδού γιατί υποφέρει όταν ο άλλος βρίσκεται σε κατάσταση αγωνίας: μόνος, άρρωστος, άστεγος, περιφρονημένος, στερούμενος τα στοιχειώδη προς το ζην. Η αγάπη είναι το άλμα της καρδιάς που μας κάνει να εξέλθουμε από τον εαυτό μας και που δημιουργεί δεσμούς συμμερισμού και κοινωνίας.
«Έχοντας ως εφαλτήριο την κοινωνική αγάπη, είναι δυνατό να προοδεύσουμε σε έναν πολιτισμό της αγάπης, στον οποίον όλοι μπορούμε να νιώσουμε ότι καλούμαστε. Η αγάπη, με τον καθολικό δυναμισμό της, μπορεί να οικοδομήσει ένα νέο κόσμο, διότι δεν είναι ένα στείρο συναίσθημα, αλλά ο καλύτερος τρόπος να επιτύχουμε αποτελεσματικές οδούς ανάπτυξης για όλους» (Εγκ. Αδελφοί όλοι, 183).
Η αγάπη είναι δώρο που δίνει νόημα στη ζωή μας και χάρη σ’ αυτήν, όποιον βρίσκεται σε ανάγκη, τον θεωρούμε μέλος της ίδιας της οικογένειάς μας, φίλο και αδελφό. Το λίγο, αν το μοιραζόμαστε με αγάπη, δεν τελειώνει ποτέ, αλλά μεταμορφώνεται σε αποθεματικό ζωής και ευτυχίας. Αυτό συνέβη με το αλεύρι και το λάδι της χήρας της Σαρεπτά, η οποία πρόσφερε τη λαγάνα στον προφήτη Ηλία (βλ. Α΄Βασ 17,7-16) και με τους άρτους που ο Ιησούς ευλογεί, τεμαχίζει και δίνει στους μαθητές για να μοιράσουν στο πλήθος (βλ. Μκ 6,30-44).
Αυτό επίσης συμβαίνει όταν κάνουμε μια μικρή ή μεγάλη ελεημοσύνη, όταν την προσφέρουμε με χαρά και απλότητα.
Το να βιώνουμε μια Τεσσαρακοστή αγάπης, σημαίνει να φροντίζουμε όποιον βρίσκεται σε κατάσταση πόνου, εγκατάλειψης ή άγχους εξαιτίας της πανδημίας της νόσου Covid-19. Στο πλαίσιο της μεγάλης αβεβαιότητας για το αύριο, ενθυμούμενοι τα λόγια που απηύθυνε ο Θεός στον Δούλο του: «Μη φοβάσαι, διότι εγώ σε λύτρωσα» (Ησ 43,1), ας προσφέρουμε με την αγάπη μας έναν λόγο εμπιστοσύνης και ας κάνουμε να νιώσει ο άλλος πως ο Θεός τον αγαπά ως παιδί του.
«Μόνο με ένα βλέμμα του οποίου ο ορίζοντας μεταμορφώνεται από την αγάπη, που το οδηγεί να καταλάβει την αξιοπρέπεια του άλλου, οι φτωχοί αναγνωρίζονται και εκτιμώνται στην ύψιστη αξιοπρέπειά τους, γίνεται σεβαστή η ταυτότητα και ο πολιτισμός τους, και έτσι εντάσσονται αληθινά στην κοινωνία» (Εγκ. Αδελφοί όλοι, 187).
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, κάθε σταθμός της ζωής μας είναι ένας ευνοϊκός καιρός για να πιστεύσουμε, να ελπίσουμε και να αγαπήσουμε. Αυτή η έκκληση να βιώσουμε την Τεσσαρακοστή ως πορεία μεταστροφής, προσευχής και μοιράσματος των αγαθών μας, ας μας βοηθήσει να ανανεώσουμε, ως πρόσωπα και ως Χριστιανική κοινότητα, την πίστη που προέρχεται από τον ζώντα Χριστό, την ελπίδα που εμψυχώνεται από την πνοή του Αγίου Πνεύματος και την αγάπη, της οποίας ανεξάντλητη πηγή είναι η ευσπλαχνική καρδιά του Πατέρα.
Η Αειπάρθενος Μαρία, η Μητέρα του Σωτήρα, που παρέμεινη πιστή στα πόδια του σταυρού και βρίσκεται στην καρδιά της Εκκλησίας, ας μας στηρίζει με την στοργική παρουσία της, και η ευλογία του Αναστημένου ας μας συνοδεύει στην πορεία μας προς το Πασχαλινό φως.
Ρώμη, Άγιος Ιωάννης του Λατερανού, 11 Νοεμβρίου 2020,
μνήμη του Αγίου Μαρτίνου της Τουρώνης.
+ Φραγκίσκος
μτφρ. Πέτρος Ανδριώτης