ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
Από τις “Κατηχητικές Ομιλίες” του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως.
Θέλεις να ακούσεις τη δύναμη που έχει το αίμα του Χριστού; Ας επιστρέψουμε στον συμβολισμό, στη διήγηση των γεγονότων από την Αγία Γραφή.
“Σκοτώστε”, λέει ο Μωυσής, “ένα χρονιάρικο αρνί και με το αίμα του βάψετε τις πόρτες”. Τι λες, Μωυσή; Μπορεί το αίμα ενός αρνιού να ελευθερώσει τον λογικό άνθρωπο; Βεβαίως, λέει, όχι επειδή είναι αίμα, αλλά ως συμβολισμός του αίματος του Κυρίου. Τώρα, πράγματι, αν δει ο εχθρός το συμβολισμό του αίματος όχι επάνω στις πόρτες, αλλά να λάμπει το αίμα της αλήθειας στο στόμα των πιστών, που είναι η πύλη του ναού του αφιερωμένου στον Χριστό, πολύ περισσότερο θα τραπεί σε φυγή.
Θέλεις να ερευνήσεις και άλλη δύναμη που κατέχει αυτό το αίμα; Θέλω να κοιτάξεις από πού άρχισε να ρέει και από ποια πηγή πήγασε. Προήλθε από αυτόν τον σταυρό και η πλευρά του Κυρίου, του έδωσε αρχή. Όπως λέει η Γραφή, όταν ο Ιησούς πέθανε και ενώ ακόμα ήταν κρεμασμένος στο σταυρό, πλησίασε ο στρατιώτης και με τη λόγχη κτύπησε την πλευρά του και έτρεξε νερό και αίμα. Το πρώτο είναι σύμβολο του Βαπτίσματος, ενώ το δεύτερο της Ευχαριστίας. Ο στρατιώτης άνοιξε την πλευρά και έτσι διάνοιξε τον τοίχο του αγίου ναού και εγώ βρήκα ένα λαμπρό θησαυρό και προσδοκώ να κατακτήσω πλούτη που αστράφτουν. Το ίδιο συνέβηκε και με εκείνο το αρνί. Οι ιουδαίοι σκότωσαν το πρόβατο, ενώ εγώ αναγνώρισα τον καρπό από τη θυσία.
«Από την πλευρά του έτρεξαν αίμα και νερό». Δεν θέλω, αγαπητέ μου ακροατή, να περάσεις με ευκολία ένα τέτοιο μυστήριο. Διότι απομένει σε μένα ακόμα μια μυστική σημασία να σου ερμηνεύσω. Είπα, ότι εκείνο το αίμα και εκείνο το νερό είναι σύμβολα του Βαφτίσματος και της Ευχαριστίας. Σ’ αυτά, πράγματι, τα Μυστήρια, θεμελιώνεται η Εκκλησία: στο λουτρό της αναγέννησης και στην ανανέωση του Αγίου Πνεύματος, που, όπως είπα, είναι το Βάφτισμα και η Ευχαριστία, τα οποία πήγασαν από την πλευρά του. Διότι από την πλευρά του ο Χριστός σχημάτισε την Εκκλησία, όπως από την πλευρά του Αδάμ προήλθε η σύζυγός του Εύα.
Προς απόδειξη αυτού του λόγου, ο Παύλος λέει: «από το σώμα του και τα οστά του είμαστε», θέλοντας να πει για την πλευρά. Διότι, όπως ο Θεός απ’ αυτή την πλευρά έκαμε να προέλθει η γυναίκα, έτσι και ο Χριστός: έκαμε ώστε από την πλευρά του να μας δοθούν το νερό και το αίμα, μέσω των οποίων σχημάτισε την Εκκλησία. Και όπως τότε πήρε από την πλευρά κατά τον ύπνο, ενώ ο Αδάμ κοιμόταν, κατά τον ίδιο τρόπο μας δώρισε το αίμα και το νερό μετά το θάνατο του.
Κοιτάξτε με ποιο τρόπο ο Χριστός ένωσε τη νύμφη με τον εαυτό του! Κοιτάξτε με ποια τροφή μας τρέφει. Από την ίδια τροφή και γεννιόμαστε και τρεφόμαστε. Διότι, όπως η γυναίκα, παρακινημένη από αγά-πη για το παιδί της το τρέφει με το γάλα και το αίμα της, έτσι και ο Χριστός, αυτούς τους οποίους ο ίδιος αναγέννησε, με το αίμα του πάντοτε τους τρέφει.
3
Ανάγνωσμα Μεγάλης Πέμπτης, από την “Ομιλία εις το Πάσχα”,
Αγίου Μελίτωνος επισκόπου Σάρδεων
Ο σφαγμένος αμνός μας ελευθέρωσε από το θάνατο για τη ζωή
Πολλά αναγγέλθηκαν από τους προφήτες εν όψει του μυστηρίου του Πάσχα, που είναι ο Χριστός, «εις τον οποίον ανήκει η δόξα στους αιώνες. Αμήν».
Αυτός, όταν από τους ουρανούς κατέβηκε στη γη για χάρη του ανθρώπου που υπέφερε, ντύθηκε αυτόν τον ίδιο από τα σπλάχνα μιας παρθένας και φανερώθηκε άνθρωπος. Πήρε επάνω του τα πάθη του ανθρώπου που έπασχε, μέσω του σώματος που μπορούσε να πάθει και κατέστρεψε τα πάθη της σάρκας, ενώ με το πνεύμα του, που δεν μπορούσε να πεθάνει, σκότωσε τον ανθρωποκτόνο θάνατο. Αυτός είναι, που οδηγήθηκε σαν αμνός και σφαγιάστηκε σαν πρόβατο, μας λύτρωσε από τη λατρεία του κόσμου, σαν από τη χώρα της Αιγύπτου και μας ελευθέρωσε από τη δουλεία του διαβόλου, σαν από το χέρι του Φαραώ, ενώ με το δικό του πνεύμα σφράγισε τις ψυχές μας και με το δικό του αίμα τα μέλη του σώματός μας. Αυτός είναι, που καταντρόπιασε τον θάνατο και έριξε το διάβολο σε πένθος, όπως ο Μωυσής τον Φαραώ. Αυτός είναι, εκείνος που κτύπησε την ανομία και έκαμε να ορφανέψει η αδικία, όπως και ο Μωυσής την Αίγυπτο. Αυτός είναι εκείνος που μας ελευθέρωσε από τη δουλεία στην ελευθερία, από το σκοτάδι στο φως, από το θάνατο στη ζωή, από την τυραννίδα στην αιώνια βασιλεία και κατέστησε από μας νέο ιερατείο, και αιώνιο εκλεκτό λαό. Αυτός είναι το Πάσχα της σωτηρίας μας.
Αυτός είναι εκείνος που πολλά και σε μεγάλο αριθμό υπέμεινε: αυτός στο πρόσωπο του Άβελ φονεύτηκε, στο πρόσωπο του Ισαάκ δέθηκε, του Ιακώβ ξενιτεύτηκε, του Ιωσήφ πουλήθηκε, του Μωυσή εγκαταλείφτηκε, του αρνιού σφάχτηκε, του Δαβίδ διώχτηκε, και στο πρόσωπο των προφητών ατιμάστηκε.
Αυτός είναι που σαρκώθηκε στην Παρθένο, που κρεμάστηκε στο ξύλο, που τον έθαψαν στη γη, που αναστήθηκε απ’ τους νεκρούς, που αναλήφθηκε στα υψηλά των ουρανών.
Αυτός είναι ο άφωνος αμνός. αυτός είναι αμνός ο σφαγμένος, που γεννήθηκε από την καλή αμνάδα τη Μαρία. αυτόν πήραν από το κοπάδι και τον έσυραν στη σφαγή, που σφάχτηκε το βράδυ, που τον έθαψαν τη νύχτα, που πάνω στο ξύλο δεν τον σύντριψαν, που μέσα στο χώμα δεν διαλύθηκε, που αναστήθηκε απ’ τους νεκρούς, και ανέστησε τον άνθρωπο από τα βάθη του τάφου.
2
Ύμνος και Επίκληση προς το Άγιο Πνεύμα
του Αγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου
Έλα το φως το αληθινό,
Έλα η αιώνια ζωή,
Έλα το αποκεκρυμμένο μυστήριο,
Έλα ο ακατονόμαστος θησαυρός,
Έλα το Πρόσωπο που δε μπορούμε να κατανοήσουμε,
Έλα η αιώνια αγαλλίαση,
Έλα το ανεσπερον φως,
Έλα όσων πρόκειται να σωθούν η αληθινή προσδοκία
Έλα όσων πέφτουν η έγερση,
Έλα των νεκρών η ανάσταση,
Έλα ο Δυνατός, που πάντα δημιουργείς με μόνη τη θέλησή σου!
Έλα Εσύ που είσαι αόρατος και από όλους αψηλάφητος,
Έλα Εσύ που μένεις πάντοτε αμετακίνητος και ερχόμενος προς εμάς που βρισκόμαστε στον άδη,
Έλα ο υπεράνω πάντων των ουρανών,
Έλα το περιπόθητο όνομα,
Έλα η αιώνια χαρά,
Έλα το στεφάνι το αμαράντινο,
Έλα η πορφύρα του μεγάλου Θεού και βασιλιά μας,
Έλα, Εσύ που πόθησε και ποθεί η ταλαίπωρη ψυχή μου,
Έλα Εσύ που έγινες πόθος μέσα μου και που με έκανες να σε ποθήσω!
Έλα η πνοή μου και η ζωή μου,
Έλα η παρηγοριά της ταπεινής μου ψυχής,
Έλα η χαρά και η δόξα και η διηνεκής μου απόλαυση!
1
Η ΣΤΑΧΤΗ
Την πρώτη μέρα της Σαρακοστής η Εκκλησία αποθέτει στο μέτωπό μας λίγη στάχτη και μας υπενθυμίζει τα λόγια του Ιησού «Μετανοείτε και πιστεύετε στο Ευαγγέλιο» ή τη φράση της Π. Διαθήκης «Θυμήσου, ω άνθρωπε, πως χώμα είσαι και στο χώμα θα επιστρέψεις». Ας ρίξουμε, λοιπόν, μια ματιά στον συμβολισμό και τη σημασία που έχει η στάχτη στην πορεία της Σαρακοστής, που αποβλέπει να μας οδηγήσει στο Πάσχα της Ανάστασης.
Η στάχτη, συνήθως, είναι ό,τι απομένει όταν κάτι γίνει παρανάλωμα της φωτιάς και καταστραφεί. Είναι, συχνά, το θλιβερό απομεινάρι από κάτι μεγάλο και μεγαλόπρεπο, σε τέτοιο σημείο που να μην αναγνωρίζεται πια. Λίγη στάχτη απομένει και από το σώμα του ανθρώπου, μετά από τη φθορά του θανάτου και του τάφου. Η στάχτη, λοιπόν είναι ό,τι απομένει μετά το πέρασμα της φωτιάς. Μπορούμε, λοιπόν, να διακρίνουμε στη στάχτη ό,τι το καθαρό μπορεί να έχει απομείνει και που δεν υπόκειται πλέον στη φθορά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η στάχτη προαναγγέλλει την ανάσταση του καθαρού και εξαγνισμένου ανθρώπου.
Η στάχτη, ακόμα, ήταν ένα μέσο καθαρισμού των ασπρορούχων (η αλισίβα ή αλουσιά). Μπορεί, λοιπόν, να συμβολίζει και την κάθαρση της καρδιάς μέσω της μετάνοιας. Στην Π. Διαθήκη όποιος ήθελε να δείξει τη μετάνοιά του έριχνε στο κεφάλι του στάχτη. Όμως για τον Θεό εκείνο που περισσότερο μετρά είναι τα έργα της πίστεως, δηλαδή εκείνα τα έργα που στο τέλος θα δοκιμαστούν με τη φωτιά, αλλά θα βγουν χωρίς να καταστραφούν απ’ αυτήν (1 Κορ 3,13).
Η στάχτη, λόγω της ελαφρότητας που τη χαρακτηρίζει, εύκολα σκορπίζεται από τον άνεμο και δεν μαζεύεται πια. Είναι, λοιπόν, και το σύμβολο του πρόσκαιρου και της αδυναμίας του ανθρώπου μπροστά στη μεγαλοπρέπεια και την αιωνιότητα του Θεού. Η στάχτη, λοιπόν, μας βοηθά να κατανοήσουμε πιο εύκολα τη σημασία της Σαρακοστής και να τη ζήσουμε!